Pojmovi i čitanja

Ovo je peta u nizu knjiga Svetozara Petrovića (1931-2005) koje se objavljuju u ediciji Reč; zajednički je objavljuju Fabrika knjiga i novosadski Ogranak Srpske akademija nauka i umetnosti. Pre nje izašle su “Problem soneta u starijoj hrvatskoj književnosti” (2003), “Priroda kritike” (2003), “Oblik i smisao” (2003) i “Spisi o starijoj književnosti” (2007), pri čemu su prve tri knjige bile ponovljena izdanja, dok “Pojmovi i čitanja”, kao i raniji “Spisi o starijoj književnosti”, donose tekstove koji su prethodno objavljivani samo u periodici. No, za razliku od “Spisa…”, ovde smo unekoliko odstupili od nacrta koji je za objavljivanje svojih dela profesor Petrović sačinio 2003. godine.

Prema tom nacrtu spisi iz teorije i metodologije proučavanja književnosti i spisi o stihu trebalo je da se pojave kao zasebne knjige; odlučili smo da ih – kao deo I i deo II, a da bi i ova knjiga obimom nalikovala ranijima – smestimo unutar istih korica. Sami tekstovi su dati onako kako su poređani i u nacrtu, ali uz jedan izuzetak: priloge o Svetozaru Mariću i Danku Grliću, predviđene da budu među spisima iz teorije i metodologije proučavanja književnosti (pod oznakom “Razno”) premestili smo na sam kraj knjige (kao deo III).

Inače su u nacrtu spisi iz teorije i metodologije proučavanja književnosti bili podeljeni u četiri grupe:

1) Opšte i uporedna književnost: “Književno djelo kao igra”, “Književnost kao komunikacija”, “Tumačenje poetskog teksta”, “Pojam opšte književnosti”, “Status tipološkog proučavanja književnosti”, “Jakobsonova koncepcija uporedne slovenske književnosti kao opšta ideja”;

2) Istorija književnosti: “Poetika tradicije: ‘utjecaj narodne poezije’ u jednoj pregršti renesansnih tekstova”, “Indijska književnost i istorija književnosti”, “Novi i stari istorizam u istoriji književnosti”, “Pojam paradigme u proučavanju književnosti”;

3) Usmeno i pisano: “O prevladavanju granice medju proučavanjem usmene i proučavanjem pisane književnosti”, “Pojam Vukovih pjevača i neke mu implikacije”, “Bilješka o usmenoj pjesmi, tekstu i djelu”, “Riječ o A. B. Lordu”, “Čitanje usmenog epa”;

4) Razno.

Iz nacrta se, međutim, ne vidi da li je autor želeo da takva podela bude naznačena i u samoj knjizi. Ovde je navodimo zato što verujemo da može poslužiti kao vrsta putokaza za bolje razumevanje.

Nacrtom takođe nije bilo predviđeno da se ovde nađe i potpuna bibliografija radova od 1955. do 1991, štampana u publikaciji “Književno djelo kao igra” zajedno sa istoimenim tekstom (Novi Sad: Vojvođanska akademija nauka i umetnosti 1992). Odlučili smo da je ovim spisima ipak pridružimo, jer smatramo da je profesor imao pravo tvrdeći da i ona može biti korisna “zainteresovanom čitaocu i stručnjaku”.

Naslov knjige “Pojmovi i čitanja” jeste autorov, što se vidi iz pogovora našem izdanju “Prirode kritike”: “Do kraja ove godine volio bih da pripremim knjigu svojih tekstova o teorijskim temama; zvaće se vjerovatno ‘Pojmovi i čitanja’” (str. 367).

Kao u “Spisima…”, svi tekstovi u ovoj knjizi dati su istim pismom i u gotovo istom obliku kako su bili prvobitno napisani ili odštampani. Ispravljene su samo očite slovne greške, kao i one greške koje su uočene poređenjem rukopisa i prve štampane verzije istoga teksta. Iako će nekoga verovatno iznenaditi odstupanja u pojedinim tekstovima od našeg današnjeg pravopisa, smatrali smo da nema razloga da ta odstupanja uklonimo.

U tekstu o Jiržiju Leviju, na strani 294 u ovoj knjizi, ostala je greška na kraju pasusa koji počinje rečima: “Međunarodnu pažnju i priznanje…” Taj tekst je prvobitno odštampan tako da na tom mestu očito nedostaje deo rečenice, a rukopis teksta nam nije dostupan.

Tekst “Pojam paradigme u proučavanju književnosti”, prvobitno je objavljen na engleskom (“The Concept of Paradigm in Literary Studies”), a u ovoj knjizi se pojavljuje prvi put u prevodu na srpski.

Podaci o prvim objavljivanjima ostalih ovde skupljenih tekstova dostupni su u bibliografiji, te ih nećemo ponovo navoditi, već ćemo samo dodati bibliografske podatke o onim profesorovim tekstovima koji su objavljeni posle 1991. To možda nije celovit spisak, ali se nadamo da propust, ako ga ima, nije velik.

Naposletku, iz nacrta prema kojem smo pripremali i ovo izdanje, vidi se da se profesor Petrović kolebao da li da tekst “Jakobson’s Idea of Comparative Slavic Literature: Its Context” (Journal, Language-Literature-Humanities, Vol. XXVII. Hanuk University of Foreign Studies, Seoul 1994, str. 657-672) pridruži ostalim spisima iz teorije i metodologije. Prema belešci iz nacrta, on je taj tekst video i kao deo jedne druge, nezavršene celine, koja je mogla biti objavljena kao zasebna knjiga iz teorije i metodologije proučavanja književnosti. Taj tekst, zajedno sa drugim tekstovima profesora Petrovića koji nisu navedeni u njegovom nacrtu, mogao bi da bude objavljen u jednoj novoj knjizi, za čije sastavljanje priređivači više neće moći da se oslone na precizna uputstva koja je za sobom ostavio autor.

Dejan Ilić