Modeli i diskursi nauke o književnosti : izbor iz novije slovačke nauke o književnosti

Pred čitaocima je antologija novije slovačke nauke o književnosti, prva takve vrste i takvog obima na nekom stranom jeziku. Svaki antologičar mora da računa sa određenim ograničenjima koja ne može izbeći. Sam atribut „novija“ može da označava širi ili uži vremenski raspon. Ovu antologiju čine tekstovi koji su nastajali u vremenskom rasponu od šezdesetih godina prošlog veka praktično do današnjice. Međutim, koreni moderne slovačke nauke o književnosti sežu do tridesetih godina prošlog veka, otkad, u stvari, počinje moderniji teorijski i metodološki pristup pitanjima književnosti i kulture uopšte. Inicijative potiču od ruske formalne metode i strukturalizma – da ovde pomenem samo Jana Mukaržovskog i Romana Jakobsona (koji je u međuratnom periodu živeo i delovao u Čehoslovačkoj). Rusku formalnu metodu i strukturalizam je još tridesetih godina u Slovačkoj propagirao Mikulaš Bakoš, sa kojim ova antologija i počinje. Može se reći da je baza izbora za ovu antologiju, u koju je uvršteno 37 studija od 30 autora, bio u većoj ili manjoj meri strukturalizam. Istorija strukturalizma u slovačkoj nauci, takođe i u češkoj, bila je veoma burna, prolazila je kroz velike oscilacije, od oduševljenog prihvatanja preko ideološkog proskribovanja (pedesete godine), od revitalizacije šezdesetih godina do ponovne negacije sedamdesetih. Ipak, ova teorijska i metodološka nit nije prekinuta, mada je samo jedna od niti u novijoj slovačkoj nauci o književnosti. Dijapazon autora je i generacijski širok: od Mikulaša Bakoša (1914–1972) do Branislava Hudeca (1982–2015), pa je razumljivo da se i u tekstovima može pratiti i oslonac na novije trendove u svetskoj književnoj teoriji i metodologiji, naročito posle otvaranja prema zapadnoj nauci i lakšeg dolaženja do knjiga sa Zapada.

Mihal Harpanj