Kratka rasprava o Bogu, čoveku i njegovoj sreći

Koju je sačinio izvesni amsterdamski hirurg, ali je postala dostupna – pre ne mnogo više od stotinu godina. Izvan svake sumnje je da ovaj tekst, čija je namena kao ezoteričnog spisa poslužila autoru buduće i glasovite Etike. Poput aidememoirea, sinopsisa ili skice pri pisanju ovoga dela nije zastupljen „geometrijski red izlaganja”, ali su pojmovi one najviše opštosti – pojmovi s kraja puta filozofovog istraživanja – našli u njemu svoja gotovo konačna određenja. Iz rakursa nekoliko apstrakcija toga vida, prvenstveno onih koje se tiču zamisli „modusa”, „atributa, „supstancije”, obrazlaže se ovom prilikom jedan broj karakternih crta koje se čine nezaobilaznim i onda kada valja proslediti izvorna pregnuća „mladog Spinoze” iz dela koje je pred nama.

Pogled na svet, odista najređe vrste, označen je kao spinoizam.

Tradicija suštinski obnovljenog filozofsko-naučnog mišljenja inaugurisana kartezijanstvom, u slučaju Spinozine misli, posvedočila je ponovljeno i na delu, da je celinu postojećeg moguće koherentno promisliti, a da se kod nekih izvorno bitnih momenata u potpunosti zaobiđe.

Izmena u svojstvima stvari, prizivala je druge kategorije ovih pojmova, što je na kraju krivilo i beskrajno umnožavalo moguću sliku sveta.