Vandalizam

Ole Jastrau naizgled vodi savršen život – ima predivnu ženu i sina, prestižan posao urednika u velikoj novinskoj kući i komforan stan u centru Kopenhagena. Međutim, kao nekadašnji pesnik radikalnih uverenja, intimno prezire komercijalizam i politički oportunizam novina za koje radi, a ni u porodičnom životu ne nalazi smisao i sreću. Obuzet nasušnom potrebom da nađe „slobodu i beskrajnu dušu”, na ivici emocionalnog i moralnog ambisa, Jastrau započinje svoju pobunu u vrtlogu pića, džeza i seksa, dok koketiranje sa autodestrukcijom prerasta u burnu romansu, jednu od onih koja iza sebe ostavlja samo spaljenu zemlju duha.

Vandalizam u modernoj evropskoj književnosti predstavlja jednu od najpotresnijih priča o egzistencijalnoj
teskobi, identitetu i savesti, ali i svojevrstan portret čitave međuratne generacije, zarobljene u začaranom krugu emancipacije pojedinca, novotkrivenog vrta zemaljskih užitaka i velike svetske ekonomske krize. Ne iznenađuje činjenica da ga kritičari porede sa Danteovim Paklom, a nobelovac Knut Hamsun ga oduševljeno proglašava unikatnim delom čistog genija. Iako izaziva skandal u javnosti kada je prvobitno objavljen 1930, Vandalizam je do danas bez prestanka reizdavan, te je stekao kultni i kanonski književni status remek-dela evropskog modernizma.

Tom Kristensen (1893–1974), danski pesnik, romanopisac, književni kritičar i novinar, važi za jednog od ključnih stvaralaca tzv. izgubljene generacije nakon Prvog svetskog rata i jednog od najeminentnijih danskih književnika uopšte. Rođen je u Londonu, odrasta u Kopenhagenu, gde završava fakultet. Karijeru započinje kao književni kritičar, ali se uporedo bavi i pisanjem. Hvale ga kao jednog od najživopisnijih pesnika tog doba, a postaje poznat i kao „pesnik straha”. Njegove zbirke pesama Fribytterdrømme (1920) i Mirakler (1922) svrstavaju se u klasike danskog ekspresionizma, dok se pesme iz zbirke Påfuglefjeren (1922) mogu smatrati manifestom moderne. Roman Vandalizam (1930) ocenjen je kao njegovo najznačajnije delo, a zasnovan je i na ličnom iskustvu, pošto je, poput svog junaka, i sam Kristensen imao velikih problema sa alkoholom. Takođe je napisao i revolucionarni futurističko-ekspresionistički roman Livets Arabesk (1921), još nekoliko romana, pregršt priča, komemorativnih pesama, eseja i putopisa. Na danski je preveo dela Teodora Drajzera, Remarka, Šilera i mnogih drugih. Primljen je u originalno članstvo Danske akademije po njenom osnivanju 1960, a potom dobija i najprestižniju književnu nagradu te institucije 1968. godine.