Atmosfera kraja

Istorija i savremenost u srpskoj prozi od Andrića do danas.

Desakralizovanom modernom svetu ne nedostaje apokaliptičnih surogata, pa navodni dokazi „velikog” kraja u naše vreme mogu da se oslone na materijalizam, militarizam, neofašizam, zarazne i druge bolesti, pornografiju, migracije, globalno zagrevanje, nuklearni rat, zagađenje, ozonske rupe, prenaseljenost, zemljotrese, cunamije, meteore, invazije vanzemaljaca… Mnogi će okarakterisati sadašnjicu kao doba kraja snova o boljem svetu, odnosno kao vreme krize optimističnih utopija povezanih sa naukom, tehnikom i umetnošću. Iz neizvesnosti proizilazi da bilo šta može dobiti na značaju, a prošlost i budućnost izgledaju kao sadašnjost sa više opcija na daljinskom upravljaču. Za razliku od sveta, književna dela moraju da imaju početak i kraj, čak i onda kada ih poriču. Atmosfera kraja nastoji da pokaže na koje načine se može govoriti o smislu, ali i o besmislu metafore kraja kroz važna prozna dela tridesetak autora i autorki, od Andrićeve veličanstvene Travničke hronike do romana objavljenih početkom treće decenije dvadeset prvog veka. Ova dela pročitana su kritički, kako bi se rehabilitovala moć sadašnjosti kao pravog vremena i mesta promene nasuprot velikim grimasama vladajućih politika straha – straha koji je, kako je govorio Frojd, roditelj okrutnosti.

Vladimir Gvozden je profesor svetske i komparativne književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Bio je gostujući profesor i istraživač na više univerziteta (Regenzburg, Zagreb, Beč, Inzbruk, Toronto), predavanja i seminare po pozivu držao na univerzitetima u Bambergu, Gisenu, Pragu, Brnu i na UPF-u u Barseloni. Autor je više knjiga, među kojima su Srpska putopisna kultura 1914-1940 (2011), Anatomija robe: ogled iz kritičke političke ekonomije (sa A. Lošoncem, 2016), Kapitalizam i književnost (sa A. Lošoncem, 2020), Komparativna književnost i kultura: kritički uvod (2019). Urednik je (sa N. Milenkovićem) programske Knjige Novi Sad: Evropska prestonica kulture (2021).