28.06.1914. : roman, revizija

’’U vrijeme kada se u regionu historija prekraja i ispisuje u svrhu vodećih nacionalističkih ideologija, kada historijski događaji postaju neka vrsta nostalgije, pa neostvarene mogućnosti u prošlosti (nacionalni porazi) najzad, novom interpretacijom (historija ili historijski romani), postaju neočekivano snažna realizovana sadašnjost u prošlosti, Zlatko Topčić donosi roman koji, iako duboku zaronjen u historiju, u velikom luku zaobilazi žanr povijesnog romana (kakvi se mahom u zadnje vrijeme mogu čitati u regionu) i piše roman sa historijskom patinom.

Vješto vođenom pričom (niz umetnutih novela), dobro usidren u mogućnosti jezika (precizna i funkcionalna sintaksa), ekstradijegetskom naratorskom perspektivnom (koja u isto vrijeme začudno uspjeva da pokrene i mit i ironiju, i historiju i autoreferenciju), Topčić majstorski determinira galeriju historijskih likova i njihovih sudbina koji su na različite načine bile uzrokom ili posljedicom atentata 1914. u Sarajevu.

Pretvarajući opšte podatke i ideje zvanične historije u priču o običnim i neobičnim ljudima Sarajeva i Bosne (sa velikim eruditskim sposobnostima), Topčićev roman se nemilosrdno razračunava sa “zvaničnom historijom” u periodu 1914. godine i njenim posljedicama (fragmentarno, naprijed i nazad po povijesnoj liniji događanja – od doba kraljeva u Bosni pa do savremenosti).

Roman 28. 6. 1914., ustvari, duboko podriva bilo kakve apsolutne “historijske istine”, razbija i uništava mit o posljednjim iluzijama o historiji i njenim “procesima”, o zvaničnim verzijama velikih događaja, o “spontanim” dešavanjima naroda, o pokretima, revolucionarima, herojima, buntovnicima, o “pravim” uzrocima i povodima za ratove, donoseći jednu posve neobičnu priču, lišenu bilo kakvog romantičarsko-ideološkog zanosa, o bosanskom čovjeku. Naprosto, Topčić je u svom sjajnom romanu historijske događaje prikazao kao skup artikulisanih iskaza jezika s obzirom na diskurs, s obzirom na iskaze koji sačinjavaju predmet tumačenja, odnosno, uspio je da svede “historiju odozgo” na “historiju odozdo”.’’

Edin Pobrić