Ali i Nino

Početkom Prvog svetskog rata, u Bakuu, azerbejdžanskom gradu na obali Kaspijskog mora, Ali-kan Širvanšir, mladić iz muslimanske aristokratske porodice, i Nino Kipijani, hrišćanka vaspitana u evropskom duhu, vole jedno drugo još od svog poznanstva iz škole. Nakon ubistva, bega od krvne osvete, ženidbe s Nino, odlaska u Persiju i povratka u Baku, Ali-kan Širvanšir tokom rata protiv Rusa mora doneti odluku – ostati veran svojim azijskim korenima i vrednostima, Bakuu i pustinji, ili sa voljenom Nino i ćerkom otići u Evropu.

Roman Ali i Nino je remek delo književnosti dvadesetog veka koji objedinjuje epiku ogromnog prostora i vremena sa egzotičnim mitovima i običajima lokalnog stanovništva Azije i Persije. Zbog mnoštva komičnih situacija i vedrog humora kojima je izbegnuta patetika ove tragične priče, junaka upečatljivih po svojoj individualnosti i majstorski dočaranog svakodnevnog života nama malo poznatog dela sveta, delo se čita sa lakoćom i uživanjem.

Kurban Said je pseudonim autora romana Ali i Nino. Postoji nekoliko mišljenja o njegovom identitetu. Dominantna su dva – po Azerbejdžancima, za koje je Ali i Nino nacionalni klasik, reč je o Josifu Veziru Čemenzeminliju, azerbejdžanskom književniku, publicisti i diplomati.

Drugo, prihvaćenije, naročito nakon objavljivanja knjige Toma Rajsa Orijentalista – Misterija jednog neobičnog i opasnog života (Editor – Beograd 2006.) da je autor Esad Bej, koji je objavljivao i pod imenom Leo Nusinbaum. Esad Bej je rođen 1905. u Bakuu, u bogatoj jevrejskoj porodici. Majka mu je izvršila samoubistvo, a on je zajedno sa ocem 1917. nakon Oktobarske revolucije pobegao u Centralnu Aziju, pa se nakon kratkog boravka u Istanbulu i Parizu nastanio u Berlinu. Tamo je studirao na Fakultetu orijentalnih jezika i 1926. primio islamsku veru. Između dva svetska rata njegovih dvadesetak dela napisanih na nemačkom, uživali su veliku popularnost u Americi i Evropi, naročito Nemačkoj. Po dolasku nacista na vlast, 1934. sa suprugom se seli u Ameriku, a nakon razvoda odlazi u Italiju. Umro je 1942. u Pozitanu, u trideset i šestoj godini.