Balkanski svetovi

Obuhvatajući razdoblje od neolitske ere do naših dana, autor u ovoj knjizi proučava narode, društva i kulture u području između Jadranskog mora na zapadu i Crnog mora na istoku, između alpske regije i podunavskog basena na severu i Egejskog mora na jugu. Ovo nije konvencionalna istorija Balkana. Oslanjajući se na arheologiju, antropologiju, ekonomiju, psihologiju i lingvistiku isto kao i na istoriju, autor je pokušao da ostvari totalnu istoriju koja objedinjuje mnoga područja balkanskog iskustva.

Knjiga Balkanski svetovi: Prva i poslednja Evropa , koju je naša publika dobila tako brzo i u tako otmenom ruhu (izvorno je objavljena pod naslovom Balkan Worlds: The First and Last Europe u Njujorku 1994. a s engleskog ju je prevela Ivana Đordević) predstavlja, bez preterivanja, jedno od najambicioznijih i metodološki radikalnih ostvarenja istorijske »škole Anala«, u kojoj je profesor Stojanovic dovršio svoje usavršavanje u zanatu istoricara.
Ova knjiga o Balkanu u svim stolećima nema onu svima poznatu artikulaciju koja prati smenjivanje velikih epoha (antika, srednji vek, novi vek), vec jednu sasvim drugačiju, u kojoj su osnovni kompleksi: Kultura zemlje, Biotehnika i društvena biologija, Tehnika, Društvo, Privreda, Licčost i kultura, Slobode i prinude kulture i Uzajamni odnos populacionih sistema.
Ova knjiga izborom dimenzija koje nastoji da osvetli, perspektivom i razmerom izlaganja, pojmovnim aparatom čitavog niza nauka o čoveku i društvu, usmerava duhovne oči čitalaca prema onome što je opšte, što je dugog trajanja, što se kao morska struja kreće sporo u dubini noseći na sebi sve ono što se brzo kreće i talasa.

Takav pristup autoru omogućuje da razabere najvažnije promene, one koje se ne daju razabrati usredsređivanjem na uobičajeni niz “istorijskih zbivanja”. Stojanović npr., istražuje stvari kao što su klima, odnos izmedu vida i sluha kod balkanskog čoveka, te upotrebu plinskog osvetljenja u balkanskim gradovima – da pomenemo samo neke od tema – kako bi razumeo najdublje promene koje su se tokom milenijuma dogodile na Balkanu. Takav pristup on zasniva na neverovatno dobrom poznavanju istorijskih izvora i procesa, ne samo u datoj oblasti vec i šire, i neminovno ukazuje na opsežnije procese koji su se odvijali u većim oblastima, a svakako u dobrom delu Evroazije.

Svejedno da li je posmatramo kao svetsku ili balkansku istoriju, ovu knjigu je pravo uživanje čitati. Gotovo na svakoj stranici, zadivljeni smo Stojanovićevim temama, primerima, vezama koje iznalazi – rečju, kako širokim rasponom pitanja kojima se bavi tako i bogatstvom dokaznog materijala. Ovo je jedna od onih knjiga koje raspaljuju um i opčinjavaju srce.

Knjigu je s engleskog prevela Ivana Đorđević, dobitnica nagrade “Miloš Đurić” za prevodilaštvo.