Elite i društvo

Botomorova studija Elite i društvo predstavlja kritičko razmatranje problema vladajuće elite u političkoj teoriji i u stvarnosti savremenog društva. U njoj Botomor vrši analize na dva međusobno povezana plana: sa jedne strane, on pokazuje genezu, ideološke korene i smisao teorija o vladavini elita; a, sa druge, on ispituje promene u socijalnoj stratifikaciji modernog društva, nastojeći da utvrdi koliko jačanje društvenog položaja i uticaja takvih društvenih slojeva, kao što su intelektualci, menadžeri i birokrati, vodi zaista ka vladavini elita. Prateći genezu reči elita, od opisivanje robe izuzetne finoće u sedamnaestom veku, preko njene primene na udarne vojne jedinice ili više rodove plemstva, pa sve do njene široke upotrebe u konzervativnim sociološkim teorijama kraja devetnaestog i prve polovine dvadesetog veka, Botomor kritikuje Paretovu i Moskinu koncepciju „vladajuće elite“ i „političke klase“, naročito njen konzervativni naboj. Pokazujući kako se taj pojam razvijao kod docnijih teoretičara, koji su pod elitom podrazumevali grupe zanimanja koje, iz bilo kojih razloga, imaju visok status u društvu, Botomor ističe da bi kritička upotreba ovog pojma mogla da bude plodotvorna za analizu političke strukture i političkih odnosa savremenih društava. Sa tog stanovišta, on posvećuje posebnu pažnju analizi položaja „političke elite“ u raznim tipovima savremenih društava. Odlikujući se trezvenošću i racionalnošću,Botomor odbacuje sva prethodna shvatanja elite, izuzev delimično Milsovog, prihvatajući ovaj pojam samo kao pomoćno sredstvo konkretne sociološke analize određenih društava. U tome je i najveća vrednost njegove „radikalne“ sociologije, mada je ona u znatnoj meri ostala zatočenik utopijskog ideološko-vrednosnog koncepta razvoja društava u budućnosti.

Milan Tripković

Tomas Botomor (Thomas Tom Bottomore,1920-1992) je studirao na Londonskoj školi za ekonomiju (London School of Economics), gde je diplomirao i magistrirao. Od 1943. do 1947. godine služi u britanskoj armiji (Nottinghamshire and Derbyshire Regiment) u Indiji. Nakon Drugog svetskog rata vraća se studijama i 1951/52. godinu provodi u Parizu. Nakon provedene školske godine u Parizu vraća se u Londonsku školu za ekonomiju gde dobija mesto predavača sociologije (od 1953. do 1964. godine). U istom periodu bio je jedan od urednika poznatog časiopisa Current Sociology i od tog vremena Botomorovo ime će se nalaziti u uredništvu značajnih socioloških i politikoloških časopisa, od kojih treba naglasiti i European Journal of Sociology, 1960–1973. U periodu od 1965. do 1967. godine bio je profesor sociologije i istovremeno šef Departmana za antropologiju na Simon Frejzer univerzitetu u Vankuveru (Simon Fraser University, Vancouver); profesor sociologije na Univerzitetu u Saseksu od 1968. do 1985, te, konačno, na istom univerzitetu, profesor emeritus od 1985. Pored akademske karijere, njegov istraživački i uređivački aktivizam rezultirao je brojnim publikacijama: Classes in Modern Society Ampersand, London, 1955); Critics of Society: radical thought in North America (George Allen and Unwin, London, 1967); Élites and Society (Watts and Co., London, 1964); Sociology: A Guide to Problems and Literature (George Allen and Unwin, London, 1962); Sociology as Social Criticism (Allen and Unwin, London, 1975); Citizenship and Social Class (Pluto Press, London, 1992); A History of Sociological Analysis (Heinemann Educational, London, 1979); Marxist Sociology (Macmillan, London, 1975); Theories of Modern Capitalism (Allen and Unwin, London, 1985); The Frankfurt School (Horwood, Chichester, 1984); Sociology and Socialism (Wheatsheaf, Brighton, 1984); Between Marginalism and Marxism (St. Martins, New York, 1992); Political Sociology (Pluto, London, 1993); Economic Sociology of J. A. Schumpeter (Harvester Wheatsheaf, London, 1992); The Socialist Economy; Theory and Practice (Harvester Wheatsheaf, London, 1990). Pored ovih dela, Botomor je bio i urednik mnogobrojnih dela, od kojih se izdvajaju: Selected writings in Sociology and Social Philosophy (Penguin Books, Harmondsworth, 1963); Max Weber and Karl Marx (Allen and Unwin, London, 1982); The Blackwell Dictionary of Twentieth Century Social Thought (Blackwell, Oxford, 1993). Bio je član britanske Laburističke partije.