Estetika praznine

Čajna ceremonija – ćanoju (chanoyu), slikarstvo tušem – sumije, poetska forma haiku, umetnost raspoređivanja cveća – ikebana, vrtovi „suvog pejzaža” – karesansui i no teatar, obrađeni su u ovoj studiji kao veoma očigledni primeri umetnosti u kojima je praznina prisutna i delotvorna posredstvom stvaralačkog čina i čulnih formi, odnosno realizuje se kao proces i kao „estetski objekat”.

Autor naglašava da mu namera nije bila da se pozove na neku estetsku teoriju koja bi prazninu shvatila kao princip ili objekat analize, nego da skrene pažnju na niz iskustava praznine i, naročito, na činjenicu da se ona mogu dostići samo praksom meditacije, pomoću koje se praznina preobražava od pukog koncepta u produktivnu energiju.

“Paskvaloto u ovom nadasve neobičnom i inspirativnom štivu proučava pojam, princip i estetsko u praznini, zasnivajući proučavanje na umetnosti i meditaciji u kulturama Istoka. Tako autor analizira izvor, iskustva, i prakse praznine u taoizmu, prazninu u budističkom kanonu, prazninu u zenu, baš kao i prazninu u ćanoju, umetnosti pijenja čaja, prazninu u sumije slikarstvu, haiku poeziji, ikebani, karesansuiju (japanskom vrtu) i prazninu u no tetaru.

Proučavajući prazninu u svim ovim aspektima, Paskvaloto analizira fenomen praznine koja u svim ovim slučajevima nije samo fizička i estetska, već i moralna i mentalna. Praznina je, po Paskvalotu, dodatna prilika za meditaciju, koja se krije u gestovima učitelja, igri svetlih i tamnih tonova u istočnjačkom slikarstvu, zvucima iz čajnika, kontaktu sa posudom za čaj. Paskvaloto nam ukazuje da je praznina na Istoku česta i moguća i zato što su pisanje i slikarstvo uvek bili povezane tehnike, u tehničkom i semantičkom smislu.

U svetu koji je prepunjen utiscima, kakofonijom, informacijama, frustracijma, evo knjige koja nas vraća suštinama istočnjačke kulture i misli, kojoj se Zapad sada, sve češće, obraća i vraća. Paskvaloto ukazuje da “vrhunska umetnost nastaje tamo gde se praznina uvodi u samo srce punog, tamo gde duh-dah može slobodno da kruži”.

Sanja Domazet

16.09.07 Danas