Filozofija oslobođenja

„Po okončanju Hladnog rata, dalo se pomisliti da je ’trajni mir’ moguć, ali, naprotiv, ludilo ’volje za moći’ imperije SAD, predvođene hrišćanskim i jevrejskim fundamentalistima … uvuklo nas je u dosad najdramatičniju situaciju. Ove ekstremističke političke pozicije ’okidač’ su za islamski fundamentalizam, a ne sme se smetnuti s uma da je mnoge od tih fundamentalista organizovala i vojno obučavala upravo CIA radi obračuna sa Sovjetskim Savezom. … Ukratko, ovo delo treba čitati kao najavu mnogih nesreća koje su se mogle izbeći, ali su, nažalost, nastavile da se dešavaju do dana današnjeg. Ukoliko se u skorije vreme ne promeni put, sve će ovo dovesti do uništenja čovečanstva i života na Zemlji, ekstremne pojave koja se već najavljuje kroz ogroman porast siromaštva na jugu (kao i kroz problem nezaposlenosti na severu), što nas podstiče da nastavimo sa negovanjem tradicije filozofije oslobođenja kao radikalnog kritičkog mišljenja sa stanovišta drugosti mnogih potlačenih i isključenih lica: žena, nebelačkih rasa, starih i dece, marginalaca i imigranata, radnika i seljaka, domorodaca i nepriznatih kultura, perifernih zemalja transnacionalnog globalizovanog kapitalizma, budućih generacija koje će živeti na uništenoj Zemlji… I mnogi Drugi i mnoge Druge su ućutkani i nevidljivi, izvan vidika bića sa Zapada, belca, šoviniste, buržuja, koji vlada svetom na početku XXI veka.“

Enrike Dusel

Filozofija oslobođenja je anticipirala kritiku evrocentrizma i modernog doba kojom su se kasnije detaljno bavili Edvard Said i Ž.-F. Liotar. Precizno i jasno predstavlja program filozofskog istraživanja koji se udaljava od dominantnih referenci, i diže se protiv muškog šovinizma, zapadne pedagoške ideologije, fundamentalizama i samoobogotvoravanja (ili kako kaže autor: fetišizma). Sa ove distance, bio je prvi intelektualni odgovor koji je omogućio da se nazre diskurs novog oblika mišljenja koji je prisutan i danas. Enrike Dusel (1934–) predlaže filozofiju zasnovanu na dijalogu i pažljivom slušanju isključenih, „radikalnog drugog“, to jest subjekta koji je pretvoren u objekt usled dominacije Zapada i koji se kreće po periferiji. Teme ove filozofije su brojne: odnose se, između ostalog, na ljudsko biće, njegovu istoriju i stvarnost slobode.

„Tako svakodnevni subjekt Zapadne kulture smatra da je kritičan u odnosu na naivnost primitivnog ili divljeg ljudskog bića. Ne smatra više Sunce božanstvom, kakvim su ga smatrali Asteci, Egipćani ili kakvim ga još i danas smatraju Eskimi i animistički narodi u Africi i Aziji. Međutim, naivno prihvata da je njegova kultura, politička moć, premoć njegove vojske, pravedna i da širi Zemljom demokratiju i slobodu. Čitav ovaj ideološki sistem deo je naivne i manipulativne svakodnevice.“

Enrike Dusel, Filozofija oslobođenja

Latinoamerička filozofija oslobođenja oštro kritikuje kolonijalizam, imperijalizam, globalizam, rasizam i seksizam, s pozicija iskustva eksploatacije i otuđenja globalne periferije. Ona predstavlja neposredni izazov evro-američkoj filozofiji i naglašava društveno-političku odgovornost latinoameričke filozofije u projektu istorijskog oslobađanja.