Katalonski pohod na istok

Odlomak iz Hronike

Katalonski hroničar, član zloglasne katalonske družine („kompanije“), Ramon Muntaner u Katalonskom pohodu na istok daje nam izuzetan i dragocen prikaz događaja s početka XIV veka koji su potresli Vizantijsko carstvo i zadugo ostali u sećanju njegovih žitelja i potomaka. Reč je o odlomku iz duže Hronike, koji se zbog svoje posebnosti i važnosti već gotovo stotinu godina objavljuje zasebno kako u Španiji, tako i u drugim zemljama. Ovaj izvor je posredno važan i za našu nacionalnu istoriju, jer osvetljava događaje koji su vezani za pljačkanje Svete Gore i Hilandara i remećenje odnosa moći na Balkanu tog doba.

Ramon Muntaner je rođen 1265. godine u Peraladi (severna Katalonija). Veoma mlad napušta rodno mesto i odlazi najpre na Balearska ostrva i Siciliju. Potom kao plaćenik odlazi sa Rožerom de Florom i katalonskom družinom u Carigrad, Malu Aziju i Grčku, gde boravi od 1302. do 1307. godine. Njegova družina će najpre ratovati u korist vizantijskog cara Andronika II protiv Turaka u Maloj Aziji, ali će se uskoro okrenuti protiv njega i postati opasna pretnja za carstvo, pljačkati i ubijati njegovo stanovništvo.
Nakon povratka sa pohoda, ili „ekspedicije“ na istok, u kom je on, prema njegovom opisu bio neka vrsta generala-intendanta u okviru družine, započinje mirnodopsku karijeru. U periodu od 1309. do 1315. godine, u ime Frederika Sicilijanskog, bio je upravitelj mavarskog ostrva Đerba. Godine 1315. se vraća u Kataloniju kao deo pratnje mladog Jakoba (Đaumea) II, budućeg kralja Majorke, i potom zauzima relativno visoke položaje u administrativnom sistemu aragonske krune. Poslednje decenije života proveo je u Valensiji i na Balearima. Njegova Hronika pokriva period od 1205. do 1328, a njeno pisanje započinje 1325. godine. Umro je na Ibici 1336. godine kao „vitez“ i ugledan čovek.

„Jer takav užas mogao se videti tada, kada je bila pustoš Svete Gore od ruke protivnika. Jer ovi bezbožni narodi: Fruzi, Turci, Jasi, Tatari, Mogovari i Katalani, i ostali mnogoimeniti narodi, došavši tada na Svetu Goru, mnoge svete hramove ognjem upališe i sve njihovo sabrano bogatstvo razgrabiše i zarobljenike odvedoše u ropstvo, a ostali njihovi ostaci skončavahu od najljuće smrti gladi. Ne beše ko će ih pogrepsti, no se zverovi i ptice nebeske hranjahu od njihova tela.“

Danilov učenik, Život arhiepiskopa Danila Drugog