Nesahranjena prošlost

Nesahranjena prošlost je autobiografski i autofikcijski roman Lasla Vegela koji obuhvata (nedostajuću) istoriju triju generacija. Uvodi nas u jedan provincijski, manjinski, plebejski svet u kojem porodične istorije govore o „nesahranjenoj”, što će reći – proneverenoj, otetoj prošlosti u kojoj se istorija svake generacije silom prekida. Protagonisti romana su zapravo migranti istorije.

Prvu generaciju čine dedovi, rođeni krajem 19. veka, čiju je istoriju Trijanon naprosto presekao. Nisu promenili samo državu, već su se nevoljno našli i u jednoj drugoj kulturi, u drugom jezičkom ambijentu, pod drugom vlašću – oni su prvi izgubili svoju prošlost, jer posle 1918. nisu mogli svojoj deci preneti iskustva prethodnog razdoblja, već su zajedno s njima učili da se snalaze u jednom novom svetu. Jedan deda bio je useljenik nemačkog porekla, njegova porodica se u Srbobranu – među većinskim srpskim stanovništvom – pomađarila. Drugi deda se već računao kao Srbobranac – starosedilac, što znači da je bio treća ili četvrta generacija doseljenika. Obojica su deca Monarhije, služili su u vojsci Austrougarske monarhije, a 1918. počeli su novi život u jednoj novoj državi. Za prvu, manjinsku, plebejsku generaciju prošlost je ostala nesahranjena. Njihova prošlost je u novoj državi naprosto potonula.

Ova autobiografija nije od one vrste koja otkriva privatne sfere. Vegel u tom pogledu kao moto svoje knjige navodi rečenice Šandora Maraija: „Autobiografija je opravdana samo ako pisac svoje lično bivstvovanje doživljava kao mikrokosmos koji je organska dopuna univerzalnog bivstva. Dakle, ne izveštava o tome, šta se desilo njemu i oko njega, već zapisuje kako se svet događao u njemu.”

Roman Nesahranjena prošlost nagrađen je Zlatnom medaljom (2020) za najčitaniju knjigu u Mađarskoj.