O anarhizmu

Jedan francuski pisac, naklonjen anarhizmu, napisao je 1890-ih godina da „anarhizam ima široka leđa, kao papir, trpi sve“ – uključujući, primetio je, one koji deluju tako da „smrtni neprijatelji anarhizma ne bi mogli bolje postupiti“. Postoji mnogo načina mišljenja i delanja koji se označavaju kao „anarhistički“. Bilo bi beznadežno pokušati obuhvatiti sve te suprotstavljene struje u neku opštu teoriju ili ideologiju. Čak i ako nastavimo da iz istorije liberterske misli izvlačimo njenu živu razvojnu tradiciju, kao što je Danijel Geren učinio u Anarhizmu, još uvek je teško formulisati njene doktrine u posebnu i određenu teoriju društva ili društvene promene. Rudolf Roker, anarhistički istoričar koji je izložio sistematičan pojam razvoja anarhističke misli u pravcu anarhosindikalizma, u radu koji se može uporediti sa Gerenovim delom, dobro postavlja samu stvar kada piše da anarhizam: „nije utvrđen, u sebe zatvoren društveni sistem, već pre određeno kretanje u istorijskom razvoju čovečanstva koje, nasuprot intelektualnom starateljstvu svih crkvenih i državnih institucija, teži slobodnom, nesputanom razvoju svih individualnih i društvenih životnih snaga… Za anarhistu, sloboda nije apstraktan filozofski pojam, već konkretna životna mogućnost svakog ljudskog bića da sve svoje snage, sposobnosti i talente kojima ga je priroda darovala dovede do punog razvoja…”