Partija šaha s Mašinom sudnjeg dana

Radnja i vreme zbivanja u romanu smešteni su u iranski grad Abadan, poprište žestokih sukoba u doba iransko-iračkog rata (1980–1988). Iako je reč o verovatno najvažnijoj i najviše korišćenoj temi u savremenoj iranskoj književnosti, Partija šaha s Mašinom sudnjeg dana sigurno je najumetničkija, a verovatno i najbolja, knjiga koja govori o ovom sukobu iz ugla njegovog učesnika.

Zbog važnih iranskih izvorišta nafte u blizini Persijskog zaliva, Abadan je bio česta meta teških artiljerijskih napada iračke vojske. Upečatljive slike grada pod opsadom, a sa vrlo neobičnim likovima na sceni, od vojnika dobrovoljca – osmatrača neprijateljskih radara – do civila: dvojice jermenskih sveštenika, kapricioznog inženjera i prostitutke među ostalim, čine roman nekonvencionalnim štivom koje izbegava tradicionalni patriotizam, veličanje ideja ili žrtava (iz književnog perioda takozvane svete odbrane). Jedna od diskretnih tema knjige je veza između islama i hrišćanstva. Crni humor je katarzičan i asocira na ratne satire iz drugih kultura (Kvaka 22 Džozefa Helera, recimo). Slike same opsade su nadrealne: improvizovani akvarijum za ajkule, fabrički zamrzivač za sladoled koji služi kao mrtvačnica… Knjigu (nastalu 1996) adaptiralo je za dramsku postavku 2012. kanadsko pozorište Onelight iz Nove Škotske prikazujući je na engleskom i persijskom jeziku, ali i neverbalnim načinom na turneji od Kanade do Irana i nazad 2014.

Ovaj roman osvojio je Književnu nagradu grada Isfahana, Nagradu Svete odbrane, Zlatno pero Irana, proglašen je knjigom godine Udruženja pisaca i kritičara, te knjigom godine Islamske Republike Iran.

Ahmadzadeova dela prevođena su na engleski, ruski i albanski.

Vladislav Bajac

Habib Ahmadzade (Abadan, 1964), romanopisac, autor dokumentarnih filmova i scenarista, tokom iransko-iračkog rata kao tinejdžer se priključuje dobrovoljačkoj miliciji, da bi kraj rata dočekao sa činom kapetana regularne armije. Studirao je dramsku umetnost, odsek za scenario. Ahmadzade je, takođe, autor nagrađivane zbirke kratkih priča Grad pod opsadom (Dastan-ha-ye Shahr-e Jangi) po kojoj je snimljen film Noćni autobus (Autobus-e Shabaneh, 2007), kao i koautor scenarija za dokumentarni film Razgovor sa senkom (Goft-o Goo ba Sayeh, 2006), o jednom od najznačajnijih iranskih savremenih književnika, Sadeku Hedajatu.

Dela su mu prevođena na engleski, ruski i albanski jezik. U njegovom delu snažno se ističe tema iransko-iračkog rata, sa briljantnim zapažanjima o ljudskom postojanju i odnosima u ratnim okolnostima. Dobitnik je više značajnih literarnih nagrada i priznanja u Iranu. Napisao je brojna filmska scenarija i režirao nekoliko dokumentarnih filmova.