Protiv izbora

U svetu se već uveliko eksperimentiše s novim oblicima direktne i participativne demokratije: učešća građana u donošenju važnih odluka i priznavanju takvih tela kao konstitucionalnih organa. Stari model elektoralno-predstavničke demokratije (model iz 18. veka) doveo je demokratiju u krizu, krizu legitimnosti i efikasnosti i potpuno gubljenja poverenja u političke partije i izbore – glasanje jednom u 4 godine – kao mehanizam demokratskog odlučivanja.

U studiji Protiv izbora, flamanski autor David van Rejbruk analizira istoriju, ideju i praksu demokratije od Atine do modernog doba i postavlja pitanje zašto je demokratija u krizi: krizi legitimnosti i krizi efikasnosti. Demokratija kao oblik vlasti postoji već 3000 godina a tek poslednjih 200 godina je elektoralna predstavnička demokratija. Izbori su kao instrument biranja narodnog predstavništva uvedeni s Francuskom i Američkom revolucijom, ali upravo zato da bi ograničili učešće naroda u vlasti. Od Aristotela do Rusoa i Monteskjea vladalo je uverenje da demokratija, za razliku od aristokratije i oligarhije, može biti vladavina naroda ako je omogućeno ravnopravno učešće svih građana u organima vlasti. Izbor glasanjem smatran je aristokratskim, izbor žrebom demokratskim.

Demokratija kao sistem u 21. veku mora biti inovirana uvođenjem novih metoda i procedura participacije građana: 1 – deliberacija: konsultovanje i savetovanje s građanima, 2 – izbor žrebom: narodno predstavništvo izabrano žrebom (eventualno u kombinaciji s glasanjem) i 3 – rotacija: permanentna (ali postepena u etapamama) smena predstavnika u upravnim organima. David van Rejbruk svoju studiju o demokratiji zasniva na čitavom nizu teorijskih radova i međunarodnih istraživanja, ali i na konkretnim inicijativama, ekperimentima i praktičnim iskustvima s participacijom građana koji se već primenjuje u mnogim zemljama: Kanadi, Nizozemskoj, Irskoj, Islandu.