Slobodna volja

Godine 1997-1998. Majkle Frede je na Berkliju (Kalifornija) održao šest predavanja o slobodnoj volji, koja su, potom, pretočena u knjigu U minucioznom izvođenju koje se oslanja na klasične tekstove Platona, Aristotela, na radove grčkih i rimskih stoika, potom Plotina i ranih hrišćanskih filozofa Origena i svetog Avgustina, Frede istovremeno polemiše i sa uticajnim savremenim radovima o pojmu volje, pokazujući da se (kao što je poznato), vrag krije u detaljima i nijansama. Pojam volje počinje da se formira u grčkom stoicizmu, u trenutku kada polis upada u krizu i kada se način života koji su proslavili Platon, Aristotel i grčki tragičari – menja. Naša sloboda da pravimo izbore odjednom se usložnjava, stoici utvrđuju da postoji unutrašnji (nepolitički) život, a filozofi otkrivaju da se iza pukog htenja nalazi jedna temeljnija struktura koja nije ni sasvim racionalna, niti je sasvim iracionalna, ali je slobodna. To je volja. Kao ključna figura u teoriji volje pojavljuje se upravo Avgustin, ali će Frede primetiti da, uprkos izvesnim novim uvidima, ovaj veliki mislilac ipak ostaje zarobljenik teoloških perspektiva u kojima je vrhunski pokretač božanska, a ne ljudska volja. Volja će morati da se strpi još nekih hiljadu godina da bi, sa modernim dobom, oslobođena božje senke najzad postala slobodna.