Sredozemlje u starom veku

Fernan Brodel nas vodi kroz jedno čudno istorijsko putovanje Sredozemljem, opčinjen ostvarenjima neolitskih seljaka, razvojem nauke i umetnosti na Bliskom istoku, neumornim feničanskim moreplovcima i trgovcima, izuzetnim podvizima kao što je pronalazak pisma, jonska filozofija ili rimsko pravo. Kao istoričar modernog doba, on je uvek tražio nove početke koje smatra revolucijama: revoluciju trgovine, na primer, koja će večno trajati; ili izum feničanske azbuke, a povezan s trgovinom koju dalje usavršava. Druga promena koju smatra revolucionarnom je funkcionisanje atinske države koja je ustanovljena posle arhajskog razdoblja. Takođe mu je značajan i nastanak rimske republike. U isto vreme, suprotno tome, on predlaže drugačije tumačenje istorije, delimično skidanje mitskog vela s dva diva, Grčke i Rima, koje vidi kao one koji vešto koriste ranija ostvarenja. Brodel kao da ima tajnu simpatiju za narode koje je pregazio rimski valjak: Etrurce i Kartaginjane. Smatra da je tu potrebno novo tumačenje u kojem će biti uzet u obzir doprinos pobeđenih, a da bi se osporila neka ostvarenja koja se u istoriji uglavnom pripisuju pobednicima.

U ovoj knjizi Brodela srećemo kao pisca, izvanrednog pripovedača koji zna kako da najbolje iskoristi dokumente, da postavi umesna pitanja, da detaljima posmatranim s neobične strane prida životnost, upoređujući naizgled sasvim različite situacije, udružujući suprotne strane problema, ili buneći se protiv očiglednih anahronizama.

Zato je ova knjiga podsticajna. Ona nije delo nekog slučajnog posmatrača praistorijskog ili antičkog sveta, već starog zaljubljenika u Sredozemlje koji nam otkriva osnove, ali to sve obogaćuje svojim enciklopedijskim znanjem. Na njenim stranicama, dok čitamo o megalitima, piramidama, grčkim hramovima i bazilikama koji se ocrtavaju na azurnom nebu, pred nama oživljava prošlost koja i dalje živi.