Trpeza za umorne putnike

Tragom mnoštva evropskih putnika namernika, koji su stizali sa raznih strana i različitim povodima, Đorđe S. Kostić nas svojom knjigom – kulinarskim bedekerom i azbučnikom srpskog “blagoutrobija”, vodi kroz Srbiju devetnaestog veka. U zemlji koja je postepeno dobijala svoje prepoznatljive obrise na karti Evrope, kao ulazna kapija na putu ka nepoznatom, haotičnom ali izazovnom “Orijentu”, stranci su srdačno dočekivani i ugošćavani za kneževskom i kraljevskom trpezom, u prvim beogradskim modernim hotelima, palanačkim kafanama, manastirskim konačištima, putničkim svratištima, seoskim krčmama i kolibama ili uz ognjište pod vedrim nebom.

Ostavljajući svoje utiske o jelima i piću, običajima za stolom, slavama i teferičima, načinu pripremanja hrane, gajenju voća, povrtarskim kulturama, vinovoj lozi, otkrivali su savremenicima jedan do tada malo ili nikako poznat deo, za njih, ako ne “prave Evrope”, onda makar “evropske Turske”, kasnije “Balkana”, “Jugoistoka”. Zapažajući posebnosti “srpskog jelovnika”, uočavali su uticaje, različite lokalne kuhinje, njegove dobre i – povremeno za njih – njegove teško svarljive osobine, oslobađali se predrasuda o domaćinima i zemlji. Kroz “prizmu jelovnika” prelamali su se i procesi “deorijentalizacije”, i “evropeizacije” promene socijalnih, privrednih i kulturoloških obrazaca mladog srpskog modernog društva.

Pažljivo iščitavajući ova svedočanstva, Đorđe S. Kostić, iskusan i akribičan istraživač, otkriva podjednako zanimljiv i važan, do sada zanemaren, deo naše društvene istorije, potvrđujući tačnost zapažanja, jednog od “njegovih” putnika, francuskog ekonomiste Emila de Lavelea, koji je osamdesetih godina devetnaestog veka zapisao, kako “Uvek treba znati šta u kojoj zemlji ljudi jedu; od seljaka u kolibi do princa… jer to omogućava da se shvati nacionalno bogatstvo i sazna više o lokalnim resursima.” – Milan Ristović

Đorđe S. Kostić, rođen u Somboru 1947, diplomirao je na Katedri za jugoslovenske književnosti i opštu književnost Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i 1986. doktorirao na istom fakultetu. Od 1980. godine bio je zaposlen u Balkanološkom institutu SANU. Bio je stipendista Fondacije Aleksander fon Humbolt, SR Nemačka. Od oktobra 1990. do oktobra 1992. godine, a na poziv Vilhelmovog univerziteta Vestfalije iz Minstera, u Minsteru je predavao jugoslovenske književnosti i vodio lektorat za srpskohrvatski jezik u Baltičko-slovenskom seminaru. Tokom zimskog semestra 2001/2002. boravio je u Jeni po pozivu Instituta za slavistiku Univerziteta Fridrih Šiler i držao predavanja o srpsko-nemačkim kulturnim vezama. U Balkanološkom institutu SANU, u zvanju naučnog savetnika, rukovodilac je nekoliko projekata. Učestvovao je na naučnim skupovima u zemlji i u inostranstvu. Objavio je više monografija: Dobro došli u Srbiju. Kraljevina Srbija u nemačkim vodičima za putnike (1892–1914); Dunavski limes Feliksa Kanica. Urednik je tematskih zbornika (Beograd u delima evropskih putopisaca; Sa bedekerom po Jugoistočnoj Evropi; Evropska slika balkanske žene; Slike sa Balkana Feliksa Kanica; Dunavom od Bezdana do Beograda), i dve knjige o Beogradu na srpskom i engleskom jeziku (Zaljubiti se u jedan grad. Evropski putnici u Beogradu 1814–1915; Na bregu iznad reka. Beograd u vodičima za putnike 1800–1945). Autor je nekoliko izložbi koje su prikazane u zemlji i inostranstvu (Zaljubiti se u jedan grad, Sa Kanicom po Srbiji, Podunavljem Srbije sa Feliksom Kanicom, Jedan Francuz putuje Dunavom, u okviru izložbe Dunav. Umetnik, putnik, svedok).